مي دانيم كه ارتباطات راديويي مي‌تواند بر روي باندها و بسامد‌هاي گوناگوني انجام گيرد، باند‌هايي چون HF، VHF و UHF .اين باندها گستره‌ي وسيعي از بسامد‌هاي گوناگون را دربرمي گيرند، براي مثال گستره‌ي بسامدي باند VHF از mhz30 تا mhz 300 رادربرمي گيرد.يعني شامل پهناي آن mhz 270 است. در اين حالت اگر كانال‌هاي راديو‌هاي مختلف را كه در اين باند در حال فعاليت اند داراي فواصلي معادل khz 25 (25 كيلو هرتز) در نظر بگيريم تقريباً در هر مگاهرتز 40 كانال راديويي خواهيم داشت كه دركل تعداد كانال‌هاي باند VHF با شرايط مذكور طبق محاسبه‌ي زير برابربا 10800كانال‌خواهد بود.
تعداد كانال‌هاي ارتباطي 10800= 40× mhz 270
از طرفي تعداد كانال‌هاي مورد استفاده براي هر يك از بهره‌برداران در نهايت به 3 يا 4 كانال محدود است، روشن است كه ظرفيت تجهيزات راديويي نيز در حالت بسيار بالا چيزي در حدود 100 يا 200 كانال از اين 10800كانال است و امكان استفاده همزمان از تمام اين كانال‌ها فراهم نيست. حال فرض كنيد يك مرجع امنيتي يا قانوني بخواهد در مدت زمان كوتاهي به طور متناوب بهره‌برداران از طيف بسامدي را مورد بازبيني و نظارت قرار دهد نياز به وسيله‌اي دارد كه بتواند تمام يا بخشي از بسامد‌هاي يك يا چند باند مختلف را مورد جستجو و بررسي قرار دهد.
اين وسيله در ميان تجهيزات راديويي به نام “پويش گر راديويي” (scanner) شناخته مي‌شود. نمونه ا‌ي ساده ازپويش‌گر همان راديو چند موجي است كه همه‌ي ما در منزل و خودروي خود از آن استفاده مي‌كنيم . اين راديو‌هاي ساده چه از نوع داراي كانال‌ياب خودكار و چه از نوع دستي همگي نوعي پويش گر هستند كه مثلاً در موج FM گستره‌ي بسامدي 88 الي mhz108 را مورد جستجو قرار مي‌دهند. پويش گر‌هاي امروزي نوعي كانال‌ياب خودكار اند كه ممكن است داراي سامانه ي فرستنده نيز بوده و يا تنها به صورت گيرنده (مانند راديويي FM كه تنها قابليت دريافت امواج را دارد نه ارسال) عمل نمايند.
پويش گر‌ها مي‌توانند در انواع مختلف ثابت، خوردويي و متحرك دستي مورد استفاده قرار گيرند، همچنين ممكن است در مدل‌هاي مخصوص پويش باند‌هايي خاص و يا پويش گر چند باندي ساخته و مورد استفاده قرار گيرند كه هر نوع از آن‌ها كاربرد خاصي داردند. تمامي اين دستگاه‌ها داراي صفحه‌ي كريستال مايع (LCD) جهت نمايشي ارقام بسامد‌هاي مورد جستجو هستند. گستره‌ي بسامدي برخي از اين تجهيزات حتي به mhz25 الي Ghz 103 نيز مي‌رسد. از ديگر ويژگي‌هاي اين دستگاه‌ها مي‌توان به سرعت بالاي جستجو تا 100 كانال در هر ثانيه و يا ظرفيت ذخيره‌سازي حافظه تا 1000 كانال اشاره كرد.
*روش جستجو:
فرض كنيl با يك راديوي GMRS مشغول صحبت با دوستمان هستيم و برد راديوي ما يك پويش گر UHF در اطراف ما را نيز پوشش مي‌دهد. پويش گر از بسامد 300 مگاهرتز (ابتداي باند UHF) شروع به جستجو مي‌كند تا به بسامد كانال مورد استفاده توسط ما برخورد مي‌كند، اگر در لحظه‌اي كه پويش گر به اين بسامد مي‌رسد خودمان يا يكي از دوستان ما ن در حال ارسال و تبادل پيام بر روي كانال فوق باشد، دستگاه بر روي بسامد مربوطه توقف نموده و شروع به پخش صدا و پيام فرستنده مي‌كند.
حال در اين حالت اپراتور انساني دستگاه قادر است كار‌هاي زير را انجام دهد.
1-از روي كانال به اصطلاح پرش كرده و به جستجو ادامه دهد.
اسکنرها و گیرنده های باند وسیع
2-بسامد ارتباطي را در حافظه‌ي كانالي دستگاه ذخيره كند.
3- به مكالمه‌ي ما گوش فرا دهد و يا حتي در صورت تمايل با ما مكالمه نمايد.
پس طرز كار پويش گر‌هاي راديويي بدين گونه است كه هر بسامد را از نظر فعال يا غير فعال بودن مورد بررسي قرار داده و بر روي بسامد‌هاي فعال توقف و شروع به پخش پيام مورد تبادل نمايد. درست همانند وقتي كه به دنبال ايستگاه راديويي خاصي مي‌گرديم و پيچ موج راديو را تا تنظيم دقيق جهت دريافت از ايستگاه مورد نظر مي‌چرخانيم.
*كاربرد:
عموماً پويش گر‌ها جهت نظارت و كنترل و برخي انواع پيشرفته جهت موارد امنيتي به كار مي‌روند، چنانچه در برخي از كشور‌ها نيرو‌هاي پليس و امدادي بر روي شبكه‌هاي عمومي همچون GmRS و يا CB (راديو‌هاي خودرويي باند شهري) كنترل و شنود دارند و آماده‌ي دريافت پيام‌هاي اضطراري از شهروندان هستند. در موارد امنيتي نيز مي‌توان به كنترل و شنود بر روي امواج و پيام‌هاي تبادل شده در كانال‌هاي مجاز و شناسايي منابع ارسال و دريافت امواج به صورت غير مجاز و غيرقانوني اشاره كرد. تا جايي كه به كمك برخي از تجهيزات مي‌توان شدت توان و محل انتشار امواج غير مجاز را شناسايي و كشف نمود.
شروین هادی نژاد